โกงกาง
โกงกาง แนวกันชนภัยธรรมชาติ
โกงกาง คือ ไม้ป่าชายเลนชนิดหนึ่ง ที่เติบโตในบริเวณน้ำกร่อย เช่น ป่าชายเลน หรือปากแม่น้ำที่น้ำทะเลขึ้นถึง เป็นพืชที่มีความสามารถปรับตัวให้อยู่รอดในสภาพแวดล้อมที่มีความเค็มสูงและน้ำท่วมถึงได้ดี
ลักษณะของต้นโกงกาง
- 🌱 1. ลำต้น
- สูงประมาณ 5–25 เมตร (ขึ้นอยู่กับอายุและชนิดพันธุ์)
- เปลือกสีน้ำตาลหรือเทาอมดำ ผิวขรุขระ
- เนื้อไม้แข็ง หนัก ทนทานต่อความชื้น
- 🌿 2. ใบ
- เป็นใบเดี่ยว รูปรี ปลายมนหรือแหลมเล็กน้อย
- ขอบเรียบ สีเขียวเข้ม ผิวมันและหนา
- ใบออกเรียงตรงข้ามกัน มีความสามารถทนเค็มสูง
- 🌱 3. ราก
- มีรากค้ำยันหรือ “รากพยุง” ยื่นออกจากลำต้นลงดินคล้ายขาแมงมุม ช่วยยึดเกาะดินโคลนและเพิ่มความมั่นคงให้ต้นไม้
- รากหายใจบางส่วนยื่นพ้นน้ำเพื่อรับอากาศ เพราะดินที่อยู่มีออกซิเจนต่ำ
- 🌺 4. ดอก
- ขนาดเล็ก สีขาวนวล ออกเป็นคู่ตรงซอกใบ
- ดอกมี 4 กลีบ มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ
- 🌾 5. ผลและฝัก (ฝักโกงกาง)
- ผลมีลักษณะกลม ปลายแหลม มีเมล็ดเดียว
- เมล็ดสามารถงอกขณะยังติดอยู่กับต้น (vivipary) กลายเป็นฝักยาว 20–50 ซม. คล้ายดินสอสีเขียวอ่อน
ความสำคัญทางเศรษฐกิจของโกงกาง
- ไม้ฟืนและถ่าน
- เนื้อไม้แข็ง หนัก ให้ความร้อนสูง นิยมนำไปใช้เป็นเชื้อเพลิง โดยเฉพาะในการผลิตถ่านคุณภาพดี
- การฟื้นฟูและอนุรักษ์ชายฝั่ง
- โกงกางช่วยป้องกันการกัดเซาะชายฝั่ง และเป็นแนวกันคลื่นธรรมชาติ
- เป็นส่วนหนึ่งของโครงการปลูกป่าชายเลนในหลายพื้นที่ของไทย
- ระบบนิเวศและการประมง
- เป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ เช่น กุ้ง หอย ปู ปลา ที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูง
- ช่วยรักษาความหลากหลายทางชีวภาพ
- การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์
- ป่าชายเลนที่มีโกงกางเป็นส่วนประกอบสำคัญ มักเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ เช่น เส้นทางศึกษาธรรมชาติ ปั่นเรือคายัก เป็นต้น
- ผลิตภัณฑ์แปรรูปจากโกงกาง
- เช่น สีจากเปลือกไม้ที่ใช้ในอุตสาหกรรมฟอกหนัง, สารสกัดเพื่อใช้ในเครื่องสำอางหรือสมุนไพร
การปลูกต้นโกงกาง
- 1. เตรียมฝักพันธุ์
- ใช้ฝักโกงกางที่งอกแล้ว (ลักษณะยาวเรียว คล้ายดินสอ)
- เลือกฝักที่ไม่มีโรค ไม่แห้ง ไม่มีรอยช้ำหรือเน่า
- 2. เลือกพื้นที่ปลูก
- พื้นที่น้ำกร่อย เช่น ชายฝั่ง ป่าชายเลน หรือปากแม่น้ำ
- ควรเป็นพื้นที่ที่น้ำทะเลขึ้นถึงเป็นประจำ (น้ำท่วมขังได้)
- 3. วิธีปลูก
- ปักฝักลงดินโคลนให้จมประมาณ 1/3 ของฝัก (ปลายรากลง)
- ระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 1.5 – 2 เมตร
- ควรปลูกช่วง ปลายฤดูฝนถึงต้นฤดูหนาว (ประมาณ ก.ย. – ธ.ค.)
การดูแลต้นโกงกาง
- 💧 1. น้ำ
- ไม่ต้องรดน้ำ เพราะน้ำทะเลหรือน้ำกร่อยจะขึ้นมาเองตามธรรมชาติ
- 🌿 2. กำจัดวัชพืชหรือสิ่งรบกวน
- ตรวจสอบไม่ให้มีขยะมาปิดต้นอ่อน เช่น ถุงพลาสติก หรือเศษไม้
- 🐌 3. ป้องกันศัตรูพืช
- คอยดูหอย ปู หรือแมลงที่อาจมากัดกินต้นอ่อน
- ใช้ไม้ไผ่ล้อมต้น หรือปักกิ่งไม้วางพาดให้สัตว์หลีกเลี่ยง
- 📈 4. การติดตามผล
- ตรวจสอบการเจริญเติบโตทุก 1-2 เดือน
- หากต้นใดไม่รอด ให้ปลูกซ่อมใหม่
ต้นโกงกางมีความโดดเด่นและแตกต่างจากต้นไม้อื่น ๆ โดยเฉพาะต้นไม้ทั่วไปที่ขึ้นในป่าแห้ง แต่โกงกางเติบโตใน “ป่าชายเลน” ซึ่งเป็นพื้นที่น้ำเค็มหรือน้ำกร่อย
